debata – narada, dyskusja, zwykle publiczna (Słownik Poprawnej Polszczyzny)
Definicja słownikowa jest dość lakoniczna. I chociaż wszystkim nam się wydaje, że wiemy czym jest debata i jak się ona odbywa, to gdy przychodzi do wskazania cech charakterystycznych mamy problem. Łatwiej jest chyba powiedzieć czym debata nie jest. I z cała pewnością debata nie jest nieuporządkowaną dyskusją, czy pyskówką na dowolny temat, która kończy powiększoniem antagonizmów między rozmawiącymi stronami. Debata jest sformalizowaną dyskusją, która rządzi się swoimi zasadami, o których kilka słów poniżej.
HISTORIA DEBAT
Idea debatowania sięga daleko wstecz do czasów starożytnej Grecji, gdzie debatowanie było częścią systemu politycznego-demokracji. Obywatele Aten dyskutowali na temat nowych praw, podatków, wojen. Powstawały szkoły filozoficzne, w których uczono sztuki erystyki i argumentacji, tak aby mogli oni pełniej zrozumieć istotę prawdy. Retoryką przez wiele wieków posługiwali się także królowie, politycy, uczeni.
Styl debatowania według reguł oksfordzkich wywodzi się z Anglii. Sięga on historycznie XVIII i XIX wieku. Opiera się on na stylu debaty brytyjskiej Izby Gmin, charakteryzującej się podziałem na dwie strony – rządzącą i opozycyjną. Układ sali brytyjskiego parlamentu zachęca do konfrontacji. Ławy nie są ustawione w półokrąg (jak na kontynencie), lecz naprzeciwko siebie. Mówcy zawsze widzą przed sobą swoich oponentów.
Brytyjską tradycją stały się także pojedynki debatanckie organizowane między największymi uniwersytetami. Do najsłynniejszych należy coroczny pojedynek między Oxford Union Society i Cambridge Union Society organizowany od 1829 roku, kiedy to odbyła się rywalizacja między zwolennikami dwóch wybitnych angielskich poetów – Shelley’a (absolwenta Oksfordu) i Byrona (absolwenta Cambridge). Debaty oksfordzkie zdobyły sobie popularność dzięki swojej atrakcyjności nie tylko w Wielkiej Brytanii. W stylu tym debatuje się w Stanach Zjednoczonych, Australii, Kanadzie.
CZYM JEST DEBATA?
Główną cechą formalnej debaty jest zestaw zasad, które mają zagwarantować istnienie konfliktu pomiędzy debatującymi. Nie wystarczy, jeśli każda ze stron wygłosi mowę na poparcie danej tezy: muszą one jeszcze ustosunkować się do argumentów strony przeciwnej, porównać jej punkt widzenia ze swoim i przekonać sędziów o swojej racji.
DLACZEGO WARTO DEBATOWAĆ?
Najważniejszym zaletą debat jest możliwość rozwinięcia wielu umiejętności, które pomogąją w życiu. Debaty uczą krytycznego myślenia na temat otaczającego nas świata. Są zachętą do patrzenia na wiele zagadnień z różnych punktów widzenia oraz dają odwagę do kwestionowania utartych przekonań. Debaty pomagają w zdobywaniu wiedzy. Uczą poszukiwania informacji i przedstawiania ich w formie logicznych argumentów, które przekonają innych o słuszności Waszych poglądów. Debatujący muszą przekazywać swoje myśli w sposób zorganizowany, klarowny i przekonujący. A to umiejętnośc, która jest nieoceniona w życiu zawodowym i osobistym. Poza tym, warto podkreślić, że debatowanie może być doskonała zabawą. Pozwala na poznawanie nowych osób, nawiązywanie ciekawych kontaktów i poszerzanie horyzontów myślowych.
KRYTYCZNE MYŚLENIE
Najważniejszą umiejętnością zdobywaną podczas debat jest krytyczne myślenie. Jest to proces formułowania, określania i wyjaśniania myśli i idei. Krytyczne myślenie jest kluczem do wielu aspektów debaty. Zdolność ta pomaga w analizie tematu. Ważne jest ono także dla tworzenia logicznych argumentów. Trzeba bowiem nauczyć się dostrzegać logiczne związki pomiędzy abstrakcyjnymi ideami a otaczającą nas rzeczywistością. Myślenie krytyczne pozwala na odkrywanie zarówno logicznego ciągu linii argumentacji przeciwników, jak i tego, czy jest on poparty dobrymi dowodami. Krytyczne myślenie jest podstawą dobrej debaty.
ZASADY RZĄDZĄCE DEBATĄ OKSFORDZKĄ
Aby debatę można uznać za oksfordzką konieczne jest przestrzeganie kilku podstawowych zasad. Najważniejszą jest podział na dwie strony – zwolenników postawionej tezy i jej przeciwników. Główni mówcy siedzący w pierwszych ławach naprzeciwko siebie muszą bronić stanowisk swoich stron. Występują oni na przemian, przy czym zawsze rozpoczyna strona propozycji, a kończy strona opozycji.
Debatą kieruje Marszałek, siedzący na środku, często na podwyższeniu. Ma on absolutną władzę podczas debaty. To on udziela głosu, może zawsze przerwać mówcy, uspokaja salę. Od jego decyzji nie ma odwołania, przy czym oczywiście musi on być bezstronny. W jego działaniach wspiera go zazwyczaj Sekretarz siedzący nieco przed nim, z przodu. Informuje on mówców o pozostałym czasie wypowiedzi, może prowadzić protokół debaty.
Zwyczajowo strona propozycji siedzi po prawicy Marszałka, a opozycji po lewicy. Przed Marszałkiem, w głębi, na środku znajdują się ławy dla niezdecydowanych, tzw. bagno (słowo mające swoje historyczne powiązanie z czasami rewolucji francuskiej). Publiczność bowiem ma prawo zająć miejsca po stronie propozycji, opozycji lub w bagnie, w zależności od swoich przekonań. Miejsca można zmieniać w trakcie debaty tylko w przerwach między wypowiedziami mówców.
Debatę rozpoczynają główni mówcy. Mają oni ściśle określone czasy wypowiedzi. Ich wystąpienia można przerywać tylko wtrąceniami, które mogą być przyjęte przez mówcę lub odrzucone (gestem lub przy pomocy słów „Nie, dziękuję”). Wtrącenia mają formę pytań lub informacji. Ma je prawo zgłosić każdy obecny na sali wstając, podnosząc rękę i wypowiadając słowo „Pytanie” lub „Informacja”. Jeśli wtrącenie zostanie odrzucone, wtrącający musi bez słowa usiąść. Wtrącenie powinno być krótkie i precyzyjne, najlepiej jednozdaniowe. Powinno zawierać krótką informację lub krótkie pytanie do mówcy. Do dobrego tonu debaty należy przyjmowanie przynajmniej kilku wtrąceń w czasie wypowiedzi, jak również nie nękanie mówcy nadmierną ilością wtrąceń.
Po wystąpieniach głównych mówców Marszałek może otworzyć debatę z sali. Może w niej wziąć udział każdy. Musi on podejść do Sekretarza, podać imię i nazwisko i ma prawo do wypowiedzi. Obowiązują go te same zasady, co głównych mówców, przy czym zwyczajowo czas wystąpienia jest krótszy. W debacie z sali mogą brać udział także główni mówcy. Osoba decydująca się wystąpić musi reprezentować stanowisko którejś ze stron i wystąpić w czasie przewidzianym dla swojej strony (na przemian: za tezą i przeciw).
Po debacie z sali, która kończy się z braku chętnych do wypowiedzi lub po założonym przez Marszałka czasie, Marszałek może dopuścić jeszcze po jednym podsumowującym głosie za i przeciw tezie.
JĘZYK DEBAT
W debacie równie ważne są treść jak i forma wypowiedzi. Odpowiedni dobór wyrażeń, słów, dobra dykcja i głos uczynią naszą wypowiedź bardziej wiarygodną i przekonywującą. Kliknij na zdjęcie poniżej, zeby dowiedzieć się jakie zasady rządzą dobrym językiem dyskusji:
W klubie Toastmasters ‘Polish Your Polish’ pracujemy zarówno nad zdolnościami oratorskimi jak i poprawną polszczyzną. Uczymy się jak myśleć i mówić nienagannie w naszym ojczystym języku, który często jest zaniedbywany przez codzienne obcowanie z językiem angielskim.
